Spędzałam kiedyś urlop w okolicach Batumi. Ponieważ mój organizm nie mógł się pozbierać po radykalnej zmianie pogody, kolejnego dnia po przylocie, udałam się do hotelowego врачa po poradę. Akurat nie było go w pracy. Była przemiła медсестра, z którą natychmiast się dogadałam korzystając z ciągle dobrej i komunikatywnej znajomości rosyjskiego. Dziewczyna ta bez zbędnej zwłoki zaproponowała mi jakąś tabletkę do ssania. Siedziałyśmy czekając na polepszenie mojego samopoczucia i powrót ciśnienia do miejsca, w którym jest u ludzi żywych, gadając jednocześnie o wszystkim, o czym potrafiłam powiedzieć. W trakcie tej rozmowy słowa i zwroty wyskakiwały z moich pudełek pamięci jak z procy. Kiedy moje samopoczucie wróciło do normy, nowa koleżanka zaproponowała mi popołudniowy spacer po miasteczku. Oczywiście, natychmiast się zgodziłam. W końcu kołysanki śpiewane przez moich rodziców, a wśród nich ”Herbaciane pola Batumi”, do czegoś zobowiązują. Ponieważ nie było do zwiedzania za wiele, a i herbaciane pola były tylko romantyczną imaginacją, Nino Kachidze zaprosiła mnie do siebie do domu. Poznałam jej rodzinę i… otrzymałam zaproszenie na sobotnie wesele brata Nino, Timura. Byłam ogromnie zaskoczona, był czwartek, nie znałam w Gruzji nikogo i wszystkiego mogłabym się spodziewać, ale nie tego, że będę na adżarskim weselu. Ale nie byłabym sobą, gdyby babska ciekawość nie zwyciężyła.

W sobotę zapakowałam w kopertę jakiś finansowy bilet wstępu, przyodziałam się właściwie i poszłam na to gruzińskie wesele.  W domu weselnym gości było już… kilkuset, państwa młodych za to wcale. Nino przedstawiała mnie wszystkim, kogo znała, bo byłam tam za atrakcję.Zupełnie tego nie rozumiałam. Timur i Ketino czyli państwo młodzi, poszli wziąć ślub ze świadkami, natomiast goście zupełnie się do pałacu ślubów czy cerkwi, nie wybierali. W końcu przyszli na wesele, a nie na ślub. Nawet rodzice zostali w domu. Ponieważ był to lipiec, za salę weselną służył ogród rodziców Timura, zastawiony na całej płaszczyźnie stołami. Na stołach mnóstwo wszystkiego, pamiętałam pyszne owoce, które tam nazywano churmą, u nas znane są jako kaki, choć smak naszych jest ,do tamtego „nieba w gębie”, nieporównywalny. Było gorąco, wszystkie Gruzinki miały wachlarze, mnie też jakiś zorganizowano. Jako takiemu ważnemu gościowi podano mi spory róg napełniony winem i poproszono o toast. Coś wydukałam – o wstydzie – zupełnie nie wiedząc, że toast mówi się długo i wzniośle i że to prawdziwy zaszczyt być do tego poproszoną. Zupełnie inaczej niż u nas. Po powrocie do Polski poczytałam o gruzińskich w tej materii obyczajach i… ucieszyłam się, że pewno się nigdy z tymi weselnymi gośćmi nie spotkam, bo to porażka tak się nieobyczajnie zachować. Jako, że Ketino i Timur tańczyli w gruzińskim zespole tanecznym, miałam okazję zobaczyć ich przepiękne tańce. Większość gości mówiła naturalnie po gruzińsku, z czego jak się można domyślać, niczego nie rozumiałam.Ale gdy tylko zwróciłam na kogoś spojrzenie, natychmiast ta osoba podejmowała rozmowę po rosyjsku, nie tylko ze mną, ale właśnie po to, abym ja rozumiała. Zupełnie nie wiedziałam jak się w tej sytuacji honorowego gościa zachować. Toasty, których wysłuchałam były np. za Mateczkę Gruzję, za królową Tamar, za legendarne bogactwa Kolchidy... No zdarzyło mi się uczestniczyć w niejednej imprezie i w różnych miejscach, ale nigdy nie słyszałam, żeby ktoś wznosił toast za np. królową Jadwigę czy władców Cesarstwa Rzymskiego. Nie będę odkrywcza mówiąc, że ludzie południa mają słońce w uśmiechu i duszy, co widać, a ja miałam okazję odczuć. Ktoś może powiedzieć – zaraz, a Iossif Wissarionowicz Dżugaszwili też? Myślę nad tym. I jak zawsze mam jedną konkluzję - dobrze, że póki co żyję w czasach spokojnych i takichże miejscach. I mogę poprzestawać na małych wyborach, niekrzywdzących decyzjach i zwyczajnym życiu.

Szukając miejsca na wypoczynek bierzemy pod uwagę różne sprawy. Choć ostatnio, ponad luksusy i „olikluziwy”, wybija się bezpieczeństwo, prawdziwość i uroda miejsca. Te właśnie cechy brałam pod uwagę wybierając północno-zachodnią Teneryfę. W ogóle mam słabość do wysp. Gdy sprawdziłam, że tę część wyspy upodobali sobie Niemcy i Skandynawowie i że mieszkają tam prawdziwi Kanaryjczycy, decyzja była podjęta.

Już na miejscu zorientowałam się, że cudzoziemcy, o których mowa, to seniorzy plus (z naciskiem na plus) i ich opiekunki. Ale nie będę bawić Cię opowiadaniem o naszym urlopie. Opowiem o tym, co mnie zaskoczyło. I tak: wszędzie i wszyscy porozumiewają się w języku niemieckim. W hotelowej telewizji jest 70 programów niemieckich, 28 hiszpańskich , 1 francuski, 1 amerykański i 1 angielski. Kolejnym zaskoczeniem jest raczej zauważalna wilgotność powietrza i całkowity przy tym brak komarów. Być może to efekt ogromnych ilości jaszczurek, które komary i inne owady podobno ze smakiem konsumują. W mieście Puerto de la Cruz (ok. 35 tysięcy stałych mieszkańców), na skwerach i w zaroślach na poboczach co kawałek kwoka wodzi swe kurczęta. Jak mówiła mi jedna z mieszkanek Puerto, nie są one bezpańskie. Może niekoniecznie mają właściciela, ale z pewnością konsumentów jajek czy wręcz kurczaków, jak najbardziej tak. Przez 12 dni widziałam jednego kota i tysiące psów. Psy są na smyczach, a jeśli biegają luzem, to właściciel jest tuż, tuż. Normą jest sprzątanie po swoich pupilach. Wejście w kupę jest raczej mało prawdopodobne. Mieszkańcy wyspy sporo palą, w zasadzie ciągle na ulicach widzi się masę palących. A jednocześnie na chodnikach nie ma petów. Jeśli podejdziesz pod oznaczone przejście, najbliższy jadący pojazd z pewnością się zatrzyma. Kilka razy widziałam na jezdni taki obrazek: dwa samochody stoją naprzeciw siebie, ulica jest dwujezdniowa, kierowcy sobie rozmawiają przez okna, za każdym z samochodów dwa, trzy auta oczekujące aż rozmawiający się rozstaną. Luzik, uśmiechy, no co? Każdy lubi czasem pogadać.

Początkowo zastanawiała mnie nieskazitelna czystość samochodów na parkingach, ale potem uświadomiłam sobie: aaaa, to z wypożyczalni. Samochody mieszkańców charakteryzują odrapania błotników, jakieś zagięcia blacharki czy łuszczący się lakier, no i uśmiech kierowcy. Wieczorami przed swoimi domami, na takim jakby schodku czy podeściku z boku drzwi siadają sobie sąsiadki i gadają. Dzieci, których jest sporo, biegają boso, grają w piłkę, bez skaleczenia gonią po czarnych kamieniach lawy. Podobno jest duże bezrobocie, ale ludzie są radośni i pogodni, jakby kompletnie nie dbający o takie detale jak pieniądze. Rdzenni Kanaryjczycy są raczej niewysocy i dla mnie jako logopedy mają wadę mowy - ich s brzmi międzyzębowo, ale może to taka uroda hiszpańskiego z Kanarów. Zapytam jakiegoś znajomego filologa, albo Ty zapytaj, jeśli to istotne. Co mi zostało z tego pobytu? Urodę wyspy mam pod powiekami, dźwięki w uszach, a smak barraquito w ustach. Wrócę, żeby sobie te wrażenia utrwalić.

Jakie masz skojarzenia ze Słowacją? Słowacki Raj, Tatralandia i inne baseny, nadgorliwa policja i sprawy bezdyskusyjnej pokuty w przypadku wykroczeń drogowych, piwo Złoty Bażant, dużo Romów, narty, haluszki, i…. to by było na tyle, jak mawiał specjalista mniemanologii stosowanej, Jan Tadeusz Stanisławski.

Część Polaków jadąc na Bałkany musi przez Słowację przejechać, ale jako, że jest to stosunkowo niedaleko od domu, nie traktuje się jej jakoś szczególnie zagranicznie. Czyli, jakby powiedzieli politycy pewnego rozpadłego w czasach słusznie minionych kraju - bliska zagranica. Prawdę mówiąc, dość długo Słowacja była dla mnie białą plamą - sporą, bo jednak od Tatr po Dunaj. Kiedyś otarłam się o Bratysławę i ze zdumieniem stwierdziłam, że to może być nie tylko dobre miejsce na nocleg podczas zwiedzania Wiednia, ale nawet ostateczny cel podróży.

Do Vrbova jeździłam kilkakrotnie, co oczywiste dla miłośniczki wód termalnych, ale dopiero niedawno postanowiłam nieco poznać Spisz. Ponieważ, obrazowo mówiąc, są to tereny po drugiej stronie Łysej Polany, być może komuś moje wrażenia podpowiedzą krótki wypad w te strony. 

Ostatnio poznałam niezwykłą historię zamku kieżmarskiego z elementem polskim w tle. Nie wdając się w historyczne szczegóły (kto mnie zna wie, że historia to dla mnie materia ledwo znana z widzenia) - początkiem XVI wieku zamek został podarowany szlachcicowi polskiemu Hieronimowi Łaskiemu, którego syn, Olbracht - birbant i awanturnik, ożenił się ze starszą od siebie o 21 lat Beatą Kościelecką. Potem uwięził małżonkę w zamku kieżmarskim, zmusił do przepisania na siebie całego swojego majątku, po czym więził ją tam wiele lat w niedostatku. Reasumując- ślad polski jak najbardziej historyczny. Czy snująca się po zamku zjawa to Beata?  Tak mówią.

O 25 km od Vrbova leży Lewocza, miasto będące w przeszłości stolicą Spiszu, słynne z najwyższego na świecie gotyckiego ołtarza autorstwa Pawła z Lewoczy (niektóre źródła podają, że miał być uczniem Wita Stwosza). W rynku znajduje się znana w okolicy klatka hańby. Do niej na dobę zamykano te występne kobiety, które wychodziły bez mężczyzn po zmierzchu. Gdyby te zasady nadal obowiązywały, nie wyobrażam sobie rozmiarów współczesnej klatki hańby. W Lewoczy znalazłam dwa polskie ślady: dom Sebastiana Krupka, krakowskiego kupca oraz Polską Bramę - jedną z trzech bram murów obronnych, wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Fasada domu S. Krupka widocznie nadgryziona zębem czasu. Jakoś tak mi się pomyślało, że nie takie nieruchomości odzyskiwali bynajmniej niespadkobiercy. Więc może w Krakowie są jacyś potomkowie kupca Sebastiana…

Ogromne wrażenie zrobił na mnie Spiski Hrad, w zasadzie ruiny średniowiecznego zamczyska, z przełomu XI i XII w. Jak na swój wiek i przejścia prezentuje stan więcej niż dobry. Dla mnie - do teraz onieśmiela potęgą. A jakież dopiero robił wrażenie w czasach, w których był budowany… Przez tę monumentalność spełniał swoje zadanie-kolos mający strzec północnych granic węgierskiego państwa. Warownia zajmuje ponad 4 hektary. Nad nią góruje okazały donżon, na który nie wyszłam, bo – przyjmijmy – że wiało. Ale jeszcze kiedyś to zrobię, tak sobie obiecałam. Przyjadę jeszcze raz. Zresztą, nie tylko w tym celu. Nie zdążyłam być przy gejzerze Siwa Broda, nie byłam w Spiskiej Kapitule, ledwo zerknęłam na Spiską Nową Wieś( która dla niepoznaki jest uroczym miasteczkiem), nie pojechałam do Spiskiego Czwartku jeszcze raz popatrzeć na przepiękne witraże kaplicy Zapolyów. 

Wiele jeszcze przede mną. Jak to dobrze, że ta Słowacja to taka bliska zagranica.

Tak się niespodziewanie poskładało, że spędziłam kilka dni na Kaukazie. Dużo czasu minęło od chwili, gdy ostatni raz byłam za wschodnią granicą. Spokojnie, nie będę sprawozdawać co, gdzie, kiedy i z kim oraz za ile. Wciąż jednak nie mogę otrząsnąć się z przeżyć w innym od naszego świecie. I o tym właśnie będzie poniżej.

Wrażenie pierwsze, nazwę je pasażerskie : Drogi w przeważającej większości takie, że plomby wypadają bez naszego udziału. Jazda po nich przypomina ściganie węża. Kierowcy, mam wrażenie, zdając na prawo jazdy, nie muszą znać znaków i przepisów drogowych. Toteż  przestrzeganie ich zupełnie tam nie obowiązuje. Czyli - znaki drogowe, kolor świateł, linia ciągła, to tylko mało istotna sugestia. A norma to – brak przejść dla pieszych, przekraczanie prędkości o 50 km minimum, wyprzedzanie na trzeciego, przekraczanie linii ciągłej – w każdej sytuacji dopuszczalne, jazda na czołówkę z tirem - standard, trąbienie z każdego powodu i na każdego użytkownika drogi - jak najbardziej, światła pojazdu nocą – cóż, może być także latarka. Były chwile rodem z horroru, zwłaszcza dla kogoś, kto tak jak ja, siada na siedzeniu za kierowcą… I zaskoczenie - nie widzieliśmy żadnego wypadku, a przejechaliśmy 3500 km. Kierowcy wyprzedzani hamowali, aby wyprzedzający miał się gdzie schować.

Wrażenie drugie: gastronomiczne. W Gruzji skojarzenia miałam z Czarnogórą czy Albanią tj. na tyle inaczej, żeby to zauważyć, na tyle podobnie, żeby się nie dziwić. Problem mam z Armenią. Nie wiem jak to napisać, żeby nie urazić Ormian- nasz sanepid zamknąłby większość przydrożnych barów i restauracyjek, w których jadaliśmy. A my zaryzykowaliśmy i żyjemy. Jedzonko, np. rybki lub raki z ormiańskiego morza czyli z jeziora Sewan, leżącego na wysokości blisko 2000 m n.p.m., kawa parzona tradycyjnie w tygielku, bezkonkurencyjny lawasz, w który zawija się wszystko, co przyjdzie ochota zjeść, zupełnie wyjątkowe kołduny chinkali, czy pyszne gołąbki tolma. Byliśmy w Jerewanie (jak życzą sobie wymawiać nazwę ich stolicy Ormianie) w restauracji Kovkas Pandok na kolacji. Dobre ormiańskie potrawy w przyzwoitych pieniądzach. Z mojej strony bez zachwytu w kierunku czaczy. Narodowy trunek z tamtych stron, który zakupuje się legalnie a także niezupełnie, dla mnie o zapachu denaturatu i smaku podpałki do grilla (choć nie zdarzyło mi się takowej spożywać, ale to jedyne skojarzenie jakie mam). Natomiast wina - jak najbardziej tak.

Wrażenie trzecie: przyrodnicze. Kaukaz to strome skały w kolorach od szarego przez brąz do czerwieni, kaniony, wodospady, serpentyny. Widoki zapierające dech w piersiach i to niezależnie czy patrzymy na stronę turecką, karabachską, azerską czy irańską. Trasa nasza wiodła w rejonie kopalni miedzi, gdzie skały stają się rudami, lśniącymi od złotych kryształków i plamek. To piryt, który zręcznie udaje samorodki złota. Stojąc na przełęczy Sulema (ponad 2400 m n.p.m.) patrzyliśmy na pokryte śniegiem zbocza gór, myśląc – my tu wjechaliśmy, a przecież przed laty biegł tędy Jedwabny Szlak dla kupców z Samarkandy, Taszkientu, z Tibilisi czy nawet z Chin… Góry w Armenii schodzą do kwitnących hal. To widok niezapomniany: złote łąki kocanki, całe łany szkarłatno-fioletowych kwiatów o nieznanej mi nazwie, morza szafirowych bławatków z ostro różowym środkiem, czy zupełnie niezwykłe, rosnące wszędzie krwiste i lśniące srebrzyście maki. A wszystko to wśród przeróżnych ziół zbieranych przez mieszkańców dla siebie i do odsprzedaży np. nam. Czubricę, daleko bardziej aromatyczną niż bułgarska, kupiliśmy idąc zwiedzać klasztor z IX wieku w Tatew. A znakomitą swańską sól, o którą u nas trudno, też gdzieś po drodze.

I coś jeszcze co bardzo mnie porusza: Sisjan. Byliśmy w jednym z najstarszych kręgów na świecie - zbudowanym przed piramidami i przed kromlechem w Stonehenge. Archeolodzy twierdzą, że dla celów obserwacji astronomicznych, powstał 7000 lat temu. Ormianie mówią, że powstał z wykorzystaniem wiedzy kosmitów. Mówią też, że kto wejdzie w krąg wypełnia się dobrem, jasnością i przebaczeniem. Może tylko tak mówią, ale może warto zaryzykować i wysłać tam paru naszych…

Wrażenie czwarte: ludzie. Uśmiechnięci i życzliwi, mimo, że biedni. Gruzja- zdecydowanie bardziej europejska i bogatsza. Gruzini - zarabiają do 300 lari (ok. 600 zł), natomiast Ormianie ok. 100-140 dolarów (50-70 tysięcy dram). Jeśli pracują, a jest to rzadkość. Podczas podróży spaliśmy w hotelu w Goris, niedaleko od granicy z Górskim Karabachem. W hotelu odbywała się tańczona impreza dla młodzieży. Dyskoteka jakby. W tańcu tych młodych ludzi widać było, że są stamtąd- dziewczyny tańczyły oddzielnie, chłopcy oddzielnie. I te ruchy górali z Kaukazu.

Nocą mojego męża zbudziło mechaniczne mruczenie. Wyszedł na balkon. Ulicą jechały transportery z czołgami i działami.

Jestem przyzwyczajona, że jak coś lubię albo mi się podoba, to nie są to rzeczy, teksty, miejsca, sprawy, które podobają się większości. I nie chodzi o to, że silę się na oryginalność, dlatego wybieram to, co jest mniej popularne. W zasadzie, to nawet nie znajduję na te upodobania argumentu, ale też zupełnie nie szukam. Przywykłam. Lubię na przykład pełnię księżyca. Dobrze się wtedy czuję, świetnie śpię, mam wyśmienity humor i werwę. Pełnia zawsze kojarzy mi się z podróżą, wyjazdem, urlopem, poznawaniem. Niemcy mają takie określenie Reisefieber, które w najpozytywniejszym znaczeniu kojarzę z pełnią. Lubię miejsca, gdzie życie jest prawdziwe, albo gdzie nie „wszyscy” już byli.

Zdarzyło mi się trzykrotnie wybrać jako cel wyjazdu Czechy. Raz klasycznie - byłam zwiedzać  Pragę. Drugi raz na bogato - był to wyjazd do rezerwatu przyrody, do Slavkovskiego Lesu, a konkretnie… do spa w Mariańskich Łaźniach. Każda, no prawie, kobieta marzy o wyjeździe do spa. Sprawdziłam uprzednio oferty wypoczynkowo - upiększaniowe w swojej okolicy - z grubsza licząc jeden nocleg ze śniadaniem  i obiadokolacją, 30 minut masażu relaksacyjnego, o typie miziania, grota, sauny i basen to koszt 300- 350 zł. Sporo za niezbyt wiele. Nie wikłając Cię w szczegóły - jako koleżanka kierowniczka wyjazdu, wybrałam Mariańskie łaźnie, hotel Richard, z jego świetnym zapleczem wellness & spa oraz namówiłam swoje trzy koleżanki na wspólny, 6 dniowy wypad. Cena była zbieżna z ceną weekendu w polskim spa, zabiegi: dużo, długo i wspaniałe. Oczywiście miałyśmy sporo czasu na zwiedzanie i spacery po tym cudnie odrestaurowanym mieście. Za jednym zamachem miałyśmy XIX wiek za oknem i sporo lat mniej na duszy i ciele. Kolejny raz to znów był babski wypad, do Blanska na Morawach Południowych, zamieszkałyśmy w fantastycznym pensjonacie U Rechu. Niby pojechałyśmy z dziewczynami, żeby pogadać, ale tak naprawdę to na rejs kanałem Baty (nie wyszło nam tym razem) i na Morawski Kras. Jest to prawdziwy labirynt zalesionych wzgórz i wapiennych wąwozów leżący na północ od Brna. Większość turystów przyjeżdża tu ze względu na jaskinie. Spośród kilkuset tutejszych jaskiń i przepaści, najsłynniejsze są Punkevni Jeskyne. Najpierw, idąc wśród stalaktytów i stalagmitów, dociera się na dno słynnej przepaści Macochy – gigantycznej dziury o głębokości około 140 metrów, powstałej po zawaleniu się stropu pieczary. Panuje tu specyficzny mikroklimat – latem porastająca ściany roślinność sprawia wrażenie tropików. Najwięcej emocji wywołuje spływ łodziami podziemną rzeką Punkvą. Podczas naszego spływania poziom wody był wysoki, więc chcąc przepłynąć, należało się w łódce (prawie) położyć na plecach. A i tak skalne nawisy drapały nas po wystających częściach ciała (No, kto sobie pomyślał, że po brzuchu?! :-)). Podczas tego wypadu, zawadziłyśmy o Austerliz. Tak, tak, teraz to są Czechy i obecnie obowiązująca nazwa to Slavkov u Brna. Prawda, że podobnie brzmi?;-) Co roku w grudniu, w okolicach zamku odbywa się rekonstrukcja bitwy trzech cesarzy, natomiast  w sierpniu - Letnie Dni Napoleońskie, czyli okazja do świętowania urodzin Napoleona. W tym roku wszystko odbywać się będzie 12 sierpnia. Nie pojadę niestety. W tym terminie zaplanowałam wyjazd na Spisz.

A tak poza tematem, a w zasadzie nie koniecznie: jak to jest, że kraje leżące na podobnej szerokości geograficznej, mające podobny klimat, czy zbliżoną historię wychodzenia z różnych politycznych zakrętów, nie muszą za swe usługi  zdzierać  finansowej skóry bez znieczulenia?  Tak jak to ma miejsce w różnych turystycznych „Mekkach” czy letnich/zimowych „stolicach” naszego kraju…